:: Komiteti i Pajtimit Mbarekombetar ::

K�to energji pajtimtare do t� vazhdojn� t� veprojn� edhe n� kohrat moderne. Shqiptar�t do t� gjejn� m�nyra p�r t� ofruar formul�n e pajtimit edhe n� mes t� krisht�rimit dhe islamit.

Qytetar�t e Bosnj�-Hercegovin�s q� kan� nj� gjuh�, madje dhe t� njejtin dialekt, jekavishten, nj� origjin�, zakone dhe kultur� t� thuash identike, hyn� n� procesin e nd�rtimit t� ve�antive etnike duke instrumentalizuar religjionin. Sipas k�saj skeme kroat�t u identifikuan me katolicizmin, serb�t me ortodoksizmin, nd�rkaq boshnjak�t me islamizmin. Identiteti i p�rbashk�t paraprak u shkat�rrua duke i fetishizuar dallimet e vogla, pra duke spikatur p�rkat�sit� formale religjoze.
Edhe n� Shqip�ri, n� m�nyr� harmonike bashk�jetojn� t� tre religjionet monoteiste, por n� dallim nga Bosnja nuk ka konflikt edhe pse qendrat e ndryshme strategjike, n� Beograd e gjetiu punojn� p�r t�i nxitur ato.
Arsyeja e par� q� ndikon t� mos shfaqen armiq�sit� �sht� m�nyra e formimit t� identitetit komb�tar t� shqiptar�ve. Ky identitet �sht� formuar mbi baz�n e p�rkat�sis� etnike, mbi tradit�n e p�rbashk�t tolerante q� nuk prodhon segregimin e �fardo p�rkat�sie. Element kryesor n� nd�rtimin e identitetit komb�tar, vazhdimisht, n� t� gjitha periudhat historike, nuk �sht� feja, por gjuha, rrjedhimisht tradita dhe kultura q� nd�rtohen mbi k�t� baz�. Shqiptar�t kan� origjin� t� sakt� komb�tare dhe nuk kan� nevoj� p�r elemente t� tjera p�r ta spikatur, p�r t� v�n� n� veprim at� fenomen t� fetishizimit t� dallimeve t� vogla. Populli shqiptar, unik dhe i dalluesh�m, n� krahasim me popujt e Bosnj�s, apo popuj t� tjer� q� hyjn� n� konflikte, i ngjason atij individit q� ka afinitete dhe atribute t� ndryshme, t� cilat arrin t�i baraspeshoj� n� m�nyr� t� shk�lqyeshme dhe harmonike.
K�to veti, k�to atribute i ndien si t� vetat, si pjes� t� identitetit e jo si kontradikta q� e p�r�ajn� personalitetin.
Argumenti i dyt� pse nuk kemi konflikt n� Shqip�ri �sht� momenti historik. N� rastin e par�, pra t� Bosnj�-Hercegovin�s kishim t� b�nim me nj� kontekst t� jasht�zakonsh�m historik. Shthurjen e Jugosllavis� dhe hapjen e kauzave t� ve�anta komb�tare. N� Shqip�ri, p�r shkak t� karakterit monolit t� popullsis� s� saj, nuk ndodhi ky fenomen i shthurjes. ǒ�sht� e v�rteta, n� vitin 1997 pati nj� shthurje t� form�s, konkretisht t� regjimit, por jo dhe t� p�rmbajtjes. N� k�t� vit t� kriz�s, n� Shqip�ri ndodhi nj� mrekulli, q� v�shtir� mund t� shpjegohet racionalisht. Populli grabiti arm�t nga depot, por nuk ndodhi asnj� vrasje qoft� dhe grindje mbi baza religjioze, etnike, politike apo rajonale. T� gjitha konfliktet ishin t� natyr�s kriminogjene ose t� hakmarrjes individuale. Kjo shpjegohet deri diku me faktin se historikisht n� Shqip�ri nuk jan� prodhuar projekte q� provokojn� pabarazin� mbi �far�do baze q� mund t� nxitnin ato energji thimotike q� p�rshpejtojn� ndryshimin e relacioneve t� pabarabarta n� shoq�ri. Ta p�rfundoj mendimin, n� vitin 1997 ra nga provimi forma ose regjimi por jo p�rmbajtja, kohezioni i brendsh�m i shoq�ris� shqiptare. Spikatja e faktorit religjioz si faktor konfliktuoz b�het p�r shkak t� projekteve politike dhe kurrsesi religjioze. N� historin� e njer�zimit gjithmon� kan� ekzistuar energji protofashiste q� nuk jan� p�rputhur kurr� me opsionin religjioz, por veprimi i tyre �sht� toleruar p�r shkak t� munges�s s� fuqis� p�r t�i kontrolluar ato, ose p�r shkak t� oportunitetit t� faktorit religjioz.
P�r�arjet, skizmat, sektarizimet jan� fenomene q� shfaqen n� sistemet totalitare, qofshin ato me premisa religjioze apo politike. Diversiteti �sht� forc� dhe faktor i pamposhtuar q� gjat� procesit t� t�r�sish�m historik ndikon n� r�nimin e totalitarizmave. Ilir�t, arb�rit, rrjedhimisht edhe shqiptar�t, kan� qen� t� p�rfshir� n� k�to procese globale determinuese, religjioze, politike etj. pa d�shir�n e tyre. Nga aspekti shkencor �sht� guxim t� pohohet se shqiptar�t kan� pasur reagim programatik, harmonik gjat� gjith� k�tyre shekujve, por nga ana tjet�r �sht� nj� rast�si e mrekullueshme q� d�shmon se gjat� proceseve ndar�se iliro-shqiptar�t jan� p�rpjekur t� formojne sintez�n e re. Meq� k�to ndarje kan� pasur efekte shkat�rruese p�r q�nien e tyre, ka t� ngjar� q� ata jan� p�rpjekur q� t� amortizojn� k�to efekte, duke propozuar variante pajtuese. N� fillim t� shfaqjes s� krishterizmit, t� atij apostolik q� u pranua nga ilir�t e lasht�, u shfaq kriza e par� n� mes t� paganizmit dhe krishterizmit. N� at� koh� ilir�t e gjeten formul�n pajtuese duke futur shum� kremte pagane ilire, si pjes� p�b�r�se e religjionit t� ri, duke ruajtur n� k�t� m�nyr� kontuinitetin me t� kaluar�n me �ka u leht�sua p�rqafimi i s� res�. Kur u shfaq kriza n� mes t� krisht�rimit dhe perandoris� romake, pajtimi u arrit me krishterizimin e perandoris� romake. K�t� e b�ri n� vitin 325 perandori Konstantin me prejardhje ilire. Kur u shfaq skizma e par� mes kish�s lindore dhe asaj per�ndimore q� i ndante tokat iliro-shqiptare, ata u p�rpoq�n q� t� vendosin ura komunikimi mes dy blloqeve, duke filluar prej Koncilit t� par� deri te angazhimet e Patriarkut t� Kishes Ortodokse me seli n� Stamboll, arvanitit Atenagora, dhe angazhimeve t� vet� N�n� Terez�s. K�tu nuk duhet t� harrojme ilirin nga Dalmacia, Sh�n Jeronimin i cili i pari e p�rktheu Bibl�n n� gjuh�n latine n� shekullin e IV, si dhe perandorin Justinian, i cili duke i par� �arjet e para dhe t� pandalshme n� mes t� perandoris� lindore dhe asaj per�ndimore romake, rrjedhimisht n� mes t� kish�s ortodose dhe asaj katolike, tentoi t� gjej� zgjidhje n� formul�n e tret� duke b�r� p�rpjekje p�r m�k�mbje t� Kish�s ilirike mbi baza t� krishterizmit apostolik.
Pra, shqiptar�t gjithmon� kan� luajtuar nje rol ekumenik n� fush�n e religjionit duke filluar nga Koncili i I-r� i p�rgjithshem i Kish�s ( v. 325) e deri n� dit�t e sotme, ku shqiptar�t b�jn� �mos, jo vet�m p�r pajtimin e dy kishave krishtere, por edhe n� mes t� krishterizmit dhe islamit. T� p�rkujtojm� se n� Koncilin e I-r�; p�r her� t� par� u takuan p�rfaq�suesit e gjith� bot�s krishtere, ku rol t� r�nd�sish�m luajt�n, jo vet�m numerikisht por dhe n� aspektin programatik prift�rinjt� e Ilirikumit, duke u p�rpjekur q� t� evitohen keqkuptimet lidhur me natyr�n e lotit, natyr�n e Krishtit, me dilemat rreth Trinis� s� shenjt� dhe konsubstancialitetit t� Krishtit. N� k�t� faz�, kur nd�rtoheshin bazat e religjionit t� ri, krishterizmit, roli i ilir�ve ishte shum� i madh, n� krahasim me rolin popujve t� sot�m t� krishter�, gjerman�ve, anglez�ve, francez�ve, skandinavez�ve, sllav�ve etj.
Q� nga fillimi i krisht�rimit e deri m� sot, shqiptar�t kan� luajtur nj� rol bashkues, jo vet�m me p�rkrahjen e iniciativave ekumenike, por edhe me iniciativa vetiake. Jan� t� dituara p�rpjekjet e Perandorit Junstinian t� I-r� (527-563), t� Koncilit Ekumenik t� Firenc�s (v.1445), t� Pjet�r Bogdanit, t� Patrikut Atenagora (i cili erdhi n� Rom� gjat� pontifikatit t� Pap�s Palit VI) por gjithashtu roli i shqiptar�ve n� bot�n islame, ndon�se jo n� faz�n e v�nies s� themeleve, por n� faz�n e mbi nd�rtimit. Shqiptar�t n� k�t� periudh� historike ishin bart�s t� vlerave dhe t� standardeve per�ndimore n� Perandorin� Otomane. N� fush�n e politik�s (politika oksidentale e guvernatorit t� Egjiptit), Mehmet (arabisht Muhamed) Ali Pasha vendosi standarde per�ndimore n� qeverisje dhe n� shoq�ri, zhvilloi beteja t� sukseshme kund�r vehabist�ve intolerant� dhe fisit t� saud�ve t� cil�t, n�n ndikimin e anglez�ve, e shfryt�zonin k�t� l�vizje fetare p�r t� marr� pushtetin. Roli i Pashk Vas�s n� themelimin e Libanit multikonfesional, n� kulture (shkrimet e para n� proz�, vepra t� para dramaturgjike, enciklopedi, piktur� etj.), shkenc� etj. .
K�to energji pajtimtare t� shqiptar�ve do t� vazhdojn� t� veprojn� edhe n� koh�rat moderne. Duke mbajtur vetveten larg nga k�to p�r�arje, ata do t� gjejn� m�nyra p�r t� ofruar formul�n e pajtimit edhe n� mes t� krisht�rimit dhe islamit. Vet�m n� q�nien e shqiptarit, n� kodin e tyre kulturor k�to kontradikta funksionojn� pa f�rkime ...!